Oleh: Abu Ismail (fathi_ali1427h@yahoo.com)
"Ibn Hajar al-Asqalani berkata dalam kitabnya "al-Nukat `Ala Ibni Solah" (m/s: 992), Abu Jafar Muhammad bin al-Husain telah menyebutkan dalam kitabnya "al-Tamyiz" daripada Syubah, al-Thauri, Yahya bin Said al-Qattan, Ibnu al-Mahdi, Ahmad bin Hanbal dan lain-lain bahawa jumlah hadith-hadith yang disandarkan kepada Nabi S.A.W (iaitu hadith-hadith sahih tanpa berulang) adalah 4400 (empat ribu empat ratus) hadith"
|
B |
erikut adalah senarai kitab-kitab Matan hadith yang masih terpelihara sejak dari kurun yang awal Hijrah dan sehinggalah sekarang, yang telah sampai kepada kita pada zaman ini. Sebahagian daripada kitab-kitab ini adalah tidak asing bagi kita dan sebahagiannya mungkin baru. Senarai yang disebutkan dibawah termasuk juga kitab-kitab, tulisan-tulisan dan manuskrip-manuskrip yang mengumpulkan matan hadis-hadis beserta sanadnya yang lengkap, samada kitab itu memang dikhaskan untuk pengumpulan hadis (seperti kutub al-Sittah) ataupun kitab-kitab yang tidak dikhaskan untuk pengumpulan hadis, akan tetapi penulisnya turut menyebut hadis-hadis didalamnya dengan sanad penulis itu sendiri (seperti kitab al-Umm karya Imam Syafie r.h).
Senarai kitab-kitab ini disediakan oleh seorang tokoh terkemuka dan juga Muhaddith negara Iraq, iaitu as-Syaikh al-Muhaddith Dr. Mahir Yasin al-Fahl (hafizahullah) dalam forum Multaqa Ahli Hadeeth. Salah satu objektif dalam menyebut dan menyenaraikan nama-nama kitab ini bertujuan untuk memperlihat kepada para pembaca betapa banyak dan tidak terhitungnya kitab-kitab yang telah dikhaskan dan telah diabadikan untuk pengumpulan hadis, walaupun senarai ini kelihatan banyak akan tetapi ia sebenarnya tidak sempurna dan masih banyak lagi kitab-kitab yang tidak tersenarai, dan Syaikh Mahir meminta agar mereka yang lain dalam thread tersebut agar dapat menambah lagi senarai ini yang mana beliau tetinggal, dan setelah itu senarai ini bertambah lebih kurang 100 lagi kitab yang tidak disenaraikan oleh Syaikh (link thread asal dalam arab disini: http://www.ahlalhdeeth.com/vb/showthread.php?t=30490), itupun rasanya masih banyak lagi kitab-kitab yang terlepas.
Sesetengah orang, khususnya orientalis tersalah faham sehingga menganggap kitab-kitab hadis seperti Sahih Bukhari, Sahih Muslim muncul secara tiba-tiba dan oleh itu ia tidak dapat dipercayai, ini tidak benar sama sekali!! Bahkan dusta!! Bahkan menunjukkan kedangkalan mereka terhadap sejarah penulisan dan pengumpulan hadis. Hadis-hadis Baginda SAW telah mula dikumpul dan ditulis sejak zaman para sahabat dan setiap hadis-hadis itu telah dikaji dan kenal pasti kesahihannya oleh para Imam-Imam Huffaz Hadis yang mana pengkajian ini mencapai kemuncak dan kegemilangannya sekitar kurun kedua dan ketiga Hijrah. Akan tetapi, bukanlah menjadi topik penulisan ini untuk membicarakan sejarah pengkajian dan pengumpulan hadis.
Suatu perkara yang penting ialah, walaupun terdapat banyak kitab-kitab yang menghimpunkan hadis-hadis. Namun, jika kita perhatikan kebanyakan (sangat banyak) hadis-hadis yang terdapat dalam kitab-kitab ini hadis-hadisnya mempunyai sanad-sanad yang turut bertembung, dan bertemu malah ada yang sama dengan sanad-sanad yang terdapat dalam kitab-kitab hadis yang terkemuka seperti Kutub Sittah, Musnad Ahmad, Muwatta Malik dan lain-lain kitab hadis yang terkenal. Ini tidak termasuk kitab-kitab hadis yang popular ini juga turut sesama sendiri sanad-sanadnya telah bertembung dan turut bertemu dan ada yang sama. Dimana sanad-sanad ini adalah untuk hadis-hadis yang sama dan lebih penting ia adalah dari guru-guru yang berbeza dan kesemuanya akan berbalik kepada sumber sanad yang awal iaitu kepada para Tabiin dan para Sahabat dan seterusnya kepada Baginda SAW. Sehinggakan begitu susah dan seolah sangat mustahil untuk kita dapati walau satupun hadis sahih yang terdapat dalam kitab-kitab lain melainkan hadis-hadis itu turut termuat dalam kitab-kitab hadis yang terkenal seperti kutub Sittah, Musnad Ahmad, Muwatta Malik dan lain-lain.
Malah jika kita perhatikan kepada jumlah hadis-hadis sahih, seperti yang dikhabarkan oleh Imam-Imam Huffaz zaman kegemilangan kajian hadis seperti Syubah, al-Thauri, Yahya bin Said al-Qattan, Ibnu al-Mahdi, Ahmad bin Hanbal, sebagaimana yang dinaqalkan oleh Ibn Hajar dalam al-Nukat `Ala Ibni Solah ianya hanya berjumlah sekitar 4400 hadis kesemuanya, dan turut dinaqalkan oleh Ibn Rajab al-Hanbali dalam Jami Ulum wal Hikam bahawa Abu Daud menyatakan jumlah hadis-hadis sahih berjumlah sekitar hanya 4000 hadis. Tambahan lagi, hadis-hadis yang tidak berulang dalam dua kitab Sahih (Bukhari dan Muslim) samada hadis yang diriwayatkan bersama (muttafaq alaih) ataupun secara berasingan, telahpun berjumlah sebanyak 2900!! Ini secara tidak langsung mampu memberi gambaran kepada kita bahawa kebanyakan majoriti hadis-hadis sahih adalah sebenarnya telah termuat dalam kitab Sahih Bukhari dan Sahih Muslim. Ini diperkuatkan lagi dengan kata-kata al-Hafiz Ibn Mandah dalam Shurut al-Aimmah bahawa salah seorang Syaikh (Guru) kepada al-Hakim, al-Hafiz Abu Abdillah Muhammad ibn Yaqub ibn al-Akhram menyatakan: betapa sangat jarangnya (iaitu susahnya) sesuatu hadis yang tsabit itu terlepas oleh al-Bukhari dan Muslim, kenyataaan ini mengukuhkan bahawa walaupun bukan kesemuanya, tetapi kebanyakan majoriti, hadis-hadis sahih adalah sebenarnya telahpun terkandung dalam kitab Sahihain.
Seperkara lagi, perlulah diingat dan difahami bahawa walaupun kitab-kitab yang akan disebut dalam senarai dibawah nanti adalah kitab-kitab hadis yang telah berjaya hidup dan terpelihara sehingga zaman kita ini, dan tidak dinafikan bahawa kitab-kitab yang tidak berjaya sampai kepada kita sehingga zaman ini yang turut mengumpulkan hadis (termasuk kitab-kitab yang tidak dikhaskan untuk pengumpulan hadis, akan tetapi turut menyebut hadis-hadis dalamnya dengan sanad yang sendiri) masih banyak dan mungkin berlipat kali ganda jumlahnya daripada yang berjaya terpelihara seperti yang akan disenaraikan dibawah nanti. Walaubagaimanapun, dengan hanya membaca dan melihat karya-karya yang telah sampai kepada kita hari ini pun, telah sangat jelas dan sangat meyakinkan kepada kita bahawa tiada satupun daripada Sunnah yang terlepas, tertinggal ataupun hilang dengan hilangnya atau tidak terpeliharanya kitab-kitab hadis lain yang tidak berjaya sampai kepada kita pada zaman ini. Ini kerana, jika diperhatikan kitab-kitab hadis yang telah berjaya sampai kepada kita pada zaman inipun, isinya hanya mengandungi hadis-hadis yang sanad-sanadnya berulang-ulang perkara yang sama dengan kitab-kitab yang lain, terutamanya dalam kitab-kitab hadis yang utama, terkemuka dan penting seperti Kutub Sittah, Musnad Ahmad, Muwatta Malik dan lain-lain kitab hadis yang terkenal.
Ini diperkuatkan lagi dengan fakta bahawa kitab-kitab hadis yang popular ini juga turut sesama sendiri sanad-sanadnya telah bertembung dan turut bertemu dan ada yang sama sesama mereka. Sehinggakan begitu susah dan seolah sangat mustahil untuk kita dapati walau satupun hadis sahih yang terdapat dalam kitab-kitab lain melainkan hadis-hadis itu turut termuat dalam kitab-kitab hadis yang terkenal seperti kutub Sittah, Musnad Ahmad, Muwatta Malik dan lain-lain. Malah seperti yang telah disebutkan sebelum ini kebanyakan dan majoriti hadis-hadis sahih pula telah termuat dan telah terkandung dalam dua kitab Sahih (Sahihain iaitu samada Sahih Bukhari atau Sahih Muslim).
Dibawah ini adalah kitab-kitab yang disenaraikan Syaikh Mahir al-Fahl tersebut:
ÇáßÊÈ ÇáÊí ÊÍÊæí Úáì ÃÍÇÏíË ãÓäÏÉ ÓæÇÁ ßÇäÊ ãØÈæÚÉ Ãã ãÎØæØÉ
1. ÊÝÓíÑ ãÌÇåÏ ( Ê104 å ) .
2. ÌÒÁ Ýöíúåö ÃÍÇÏíË ÇáÅãÇã ÃíæÈ ÇáÓÎÊíÇäí : ÅöÓúãóÇÚöíúá Èä ÇÓÍÇÞ ÇáúÞóÇÖöí (Ê 131 å)
3. ÕÍíÝÉ åãÇã Èä ãäÈå Úóäú ÃÈí åõÑóíúÑóÉó ( Ê 132 å ) .
4. ÊÝÓíÑ ãõÍóãøóÏ Èä ÇáÓÇÆÈ ÇáßáÈí ( Ê 146 å ) .
5. ÌÒÁ ÇÈä ÌÑíÌ ( 149 å ) .
6. ãÓäÏ ÃÈí ÍóäöíúÝóÉó ( Ê 150 å ) : ÑæÇíÉ ÇáÍÕßÝí ( Ê 650 å ) .
7. ÓíÑÉ ÇÈä ÅÓÍÇÞ ( Ê 150 å ) .
8. ÌÇãÚ ãÚãÑ Èä ÑÇÔÏ ( Ê 154 å ) .
9. Óää ÇáÃæÒÇÚí ( Ê 157 å ) .
10. ÊÝÓíÑ ÓõÝúíóÇä ÇáËæÑí ( Ê 161å)
11. ÇáÝÑÇÆÖ : ÓõÝúíóÇä ÇáËæÑí ( Ê 161 å ) .
12. ãÔíÎÉ ÇÈä ØåãÇä ( Ê 163 å ) .
13. ãÌáÓ ÝæÇÆÏ ÇááíË Èä ÓÚÏ ( Ê 175 å ) .
14. ÇáãæØà : ãÇáß Èä ÃäÓ ( Ê 179 å ) .
15. ÇáãÏæäÉ : ãÇáß Èä ÃäÓ ( Ê 179 å ) .
16. ÇáÒåÏ : ÚÈÏ Çááå Èä ÇáãÈÇÑß (Ê 181 å ) .
17. ÇáÈÑ æÇáÕáÉ : ÚÈÏ Çááå Èä ÇáãÈÇÑß ( Ê 181 å ) .
18. ÇáÌåÇÏ : ÚóÈúÏ Çááå Èä ÇáãÈÇÑß ( Ê 181 å ) .
19. ãÓäÏ ÚóÈúÏ Çááå Èä ÇáãÈÇÑß ( Ê 181 å ) .
20. ÇáÂËÇÑ : ÃÈæ íæÓÝ ( Ê 182 å ) .
21. ÇáÎÑÇÌ : áÃÈí íæÓÝ ( Ê 183 å ) .
22. ßÊÇÈ ÇáÒåÏ : ÇáãÚÇÝí ( Ê 185 å ) .
23. ÇáÂËÇÑ : ãõÍóãøóÏ Èä ÇáÍÓä ( Ê 189 å ) .
24. ÇáÍÌÉ : ãÍãÏ Èä ÇáÍÓä ( Ê 189 å ) .
25. ÇáÒåÏ : æßíÚ Èä ÇáÌÑÇÍ ( Ê 196 å ) .
26. ÇáÞÏÑ : ÚÈÏÇááå Èä æåÈ ( Ê 197 å ) .
27. ÌÇãÚ ÇÈä æåÈ : ÚÈÏÇááå Èä æåÈ ( Ê 197 å ) .
28. ÌÒÁ Ýí ÍóÏöíúË ÓõÝúíóÇä Èä ÚííäÉ ( Ê 198 å ) .
29. ÇáÎÑÇÌ : íÍíì Èä ÂÏã ( Ê 203 å ) .
30. ÇáãÓäÏ : ÇáÔøóÇÝöÚöíø ( Ê 204 å ) .
31. ÇáÃã : ÇáÔøóÇÝöÚöíø ( Ê 204 å ) .
32. ÇáÑÓÇáÉ : ÇáÔøóÇÝöÚöíø ( Ê 204 å ) .
33. ÇÎÊáÇÝ ÇáúÍóÏöíúË : ÇáÔøóÇÝöÚöíø ( Ê 204 å ) .
34. ÃÍßÇã ÇáÞÑÂä : ÇáÔÇÝÚí ( Ê 204 å ) .
35. ÇáÓää ÇáãÃËæÑÉ : ÇáÔøóÇÝöÚöíø ( Ê 204 å ) .
36. ÇáãÓäÏ : ÇáØíÇáÓí ( Ê 204 å ) .
37. ãÚÇäí ÇáÞÑÂä : ÃÈæ ÒßÑíÇ ÇáÝÑÇÁ ( Ê 207 å ) .
38. ÇáãÛÇÒí : ÇáæÇÞÏí ( Ê 207 å ) .
39. ÝÊæÍ ÇáÔÇã : ãõÍóãøóÏ Èä ÚãÑ ÇáæÇÞÏí ( 207 å ) .
40. ãÓäÏ ÚóÈúÏ ÇáÑÍãÇä Èä ÚæÝ : ÃÍãÏ ÇáÈÑÊí ( Ê 208 å ) .
41. ÌÒÁ ÃÔíÈ : ÇáÍÓä Èä ãæÓì ÇáÃÔíÈ ( Ê 209 å ) .
42. ÇáãÕäÝ : ÚóÈúÏ ÇáÑÒÇÞ Èä åãÇã ( Ê 211 å ) .
43. ÇáÊÝÓíÑ : ÚóÈúÏ ÇáÑÒÇÞ Èä åãÇã ( Ê 211 å ) .
44. ÇáÓíÑÉ ÇáäÈæíÉ : ÇÈä åÔÇã ( Ê 218 å ) .
45. äÓÎÉ ÃÈí ãÓåÑ : ÚóÈúÏ ÇáÃÚáì Èä ãÓåÑ ( Ê 218 å ) .
46. ÇáãÓäÏ : ÇáÍãíÏí ( Ê 219 å ) .
47. ÇáÃãæÇá : áÃÈí ÚÈíÏ ( Ê 224 å ) .
48. ÇáäÇÓÎ æÇáãäÓæÎ : ÃóÈõæ ÚÈíÏ ( Ê 224 å ) .
49. ÇáÅíãÇä : áÃÈí ÚÈíÏ ( Ê 224 å ) .
50. ÛÑíÈ ÇáúÍóÏöíúË : áÃÈí ÚÈíÏ ( 224 å ) .
51. ÝÖÇÆá ÇáÞÑÂä : ÃÈæ ÚÈíÏ ( Ê 224 å ) .
52. ÇáØåæÑ : ÃÈí ÚÈíÏ ÇáÞÇÓã Èä ÓáÇã ( Ê 224 å ) .
53. ÇáÓää : ÓÚíÏ Èä ãäÕæÑ ( Ê 227 å ) .
54. ÇáÊÝÓíÑ : ÓÚíÏ Èä ãóäúÕõæúÑ ( Ê 227 å ) .
55. ÇáÝÊä : äõÚóíúã Èä ÍãÇÏ ÇáãÑæÒí : ( Ê 228 å ) .
56. ÒæÇÆÏ äõÚóíúã Èä ÍãÇÏ ( Ê 228 å ) Úóáóì ÇáÒåÏ áÇÈä ÇáãÈÇÑß
57. ÇáØÈÞÇÊ ÇáßÈÑì : áÇÈä ÓÚÏ ( 230 å ) .
58. ÇáÞÓã ÇáãÊãã : áÇÈä ÓÚÏ ( Ê 230 å ) .
59. ÇáãÓäÏ : Úáí Èä ÇáÌÚÏ ( Ê 230 å ) .
60. ÇáÚöáúã : áÃÈí ÎíËãÉ ÒåíÑ Èä ÍÑÈ (Ê 234 å ) .
61. ÇáÚáá : ÇáãÏíäí ( Ê 234 å ) .
62. ßÊÇÈ ÇáÃÏÈ : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
63. ÇáãÕäÝ : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
64. ÇáÌÒÁ ÇáãÝÞæÏ ãä ßÊÇÈ ÇáãÕäÝ : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
65. ÇáÃæÇÆá : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
66. ÇáÅíãÇä : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
67. ÇáãÓäÏ : ÇÈä ÃóÈöí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) .
68. ÇáÊÇÑíÎ : ÇÈä ÃÈí ÔíÈÉ ( Ê 235 å ) . ( Î ) .
69. ÇáãÓäÏ : ÅÓÍÇÞ Èä ÑÇåæíå ( Ê 238 å )
70. ßÊÇÈ æÕÝ ÇáÝÑÏæÓ : ÚóÈúÏ Çáãáß Èä ÍÈíÈ ÇáÓáãí ÇáÞÑØÈí ( Ê 238 å ) .
71. ÇáßÑã æÇáÌæÏ : ÃÈæ ÇáÔøóíúÎ ÇáÈÑÌáÇäí ( Ê 238 å ) .
72. ãÓäÏ ÎáíÝÉ Èä ÎíÇØ ( 240 å ) .
73. ÊÇÑíÎ ÎáíÝÉ Èä ÎíÇØ ( 240 å ) .
74. ßÊÇÈ ÇáØÈÞÇÊ : ÎáíÝÉ Èä ÎíÇØ ( 240 å ) .
75. ÇáãÓäÏ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
76. ßÊÇÈ ÇáæÑÚ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
77. ÝÖÇÆá ÇáÕøóÍóÇÈóÉ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
78. ÇáÚÞíÏÉ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ÑöæóÇíóÉ ÃÈí ÈßÑ ÇáÎáÇá - ( Ê 241 å ) .
79. ÇáÚáá : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
80. ÇáÓäÉ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
81. ÇáÃÔÑÈÉ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
82. ÇáÒåÏ : ÃÍãÏ Èä ÍäÈá ( Ê 241 å ) .
83. ÇáÒåÏ : åäÇÏ Èä ÇáÓÑí ( Ê 243 å ) .
84. ÇáÅíãÇä : ÇáÚÏäí ( Ê 243 å ) .
85. ÃÎÈÇÑ ãßÉ : ÇáÃÒÑÞí ( Ê 244 å ) .
86. ãÓäÏ ÓÚÏ Èä ÃÈí æÞÇÕ ÃÈæ ÚóÈúÏ Çááå ÇáÏæÑÞí ÇáÈÛÏÇÏí ( Ê 246 å ) .
87. ÌÒÁ Ýöíúåö ÞÑÇÁÇÊ ÇáäøóÈöíø :ÍÝÕ Èä ÚãÑ ( Ê 246 å ) .
88. ÇáãÓäÏ : ÚóÈúÏ Èä ÍãíÏ ( Ê 249 å ) .
89. ÇáÃãæÇá : ÇÈä ÒäÌæíå ( Ê 251 å ) .
90. ÌÒÁ ÇáãÄãá Èä ÅíåÇÈ ( Ê 254 å ) .
91. ÇáÓää : ÇáÏÇÑãí ( Ê 255 å ) .
92. ÇáÌÇãÚ ÇáÕøóÍöíúÍ : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
93. ÇáÃÎÈÇÑ ÇáãæÝÞíÇÊ : ÇáÒÈíÑ Èä ÈßÇÑ ( Ê 256 å ) .
94. ÇáãäÊÎÈ ãä ßÊÇÈ ÃÒæÇÌ ÇáäøóÈöíø : ÇáÒÈíÑ Èä ÈßÇÑ ( Ê 256 å ) .
95. ÇáÃÏÈ ÇáãÝÑÏ : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
96. ÑÝÚ ÇáíÏíä : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
97. ÇáÞÑÇÁÉ ÎáÝ ÇáÅãÇã : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
98. ÎáÞ ÃÝÚÇá ÇáÚÈÇÏ : ÇáÈÎÇÑí ( Ê 256 å ) .
99. ÇáÊÃÑíÎ ÇáßÈíÑ : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
100. ÇáÊÇÑíÎ ÇáæÓíØ : ÇáÈõÎóÇÑöíø ( Ê 256 å ) .
101. ÌÒÁ ÇáÍÓä Èä ÚÑÝÉ ÇáÚÈÏí ( Ê 257 å ) .
102. ÝÊæÍ ãÕÑ æÇáãÛÑÈ æÇáÃäÏáÓ : ÇÈä ÚóÈúÏ ÇáÍßã ( Ê 257 å ) .
103. ãÓäÏ ÈáÇá : ÃÈæ Úóáöíø ÇáÕÈÇÍ ( Ê 260 å ) .
104. ÇáÌÇãÚ ÇáÕÍíÍ : ãÓáã Èä ÇáÍÌÇÌ ( 261 ) .
105. ÇáÊãííÒ : ãÓáã Èä ÇáÍÌÇÌ ( Ê 261 å ) .
106. Çáßäì : ãõÓúáöã Èä ÇáÍÌÇÌ ( Ê 261 å ) .
107. ÇáØÈÞÇÊ : ãõÓúáöã Èä ÇáÍÌÇÌ ( Ê 261 å ) .
108. ÇáãäÝÑÏÇÊ æÇáæÍÏÇä : ãõÓúáöã Èä ÇáÍÌÇÌ ( Ê 261 å ) .
109. ãÓäÏ ÚãÑ : íÚÞæÈ Èä ÔíÈÉ ( Ê 262å ) .
110. ÃÎÈÇÑ ÇáãÏíäÉ : ÚãÑ Èä ÔÈøÉ ( Ê 262 å ) .
111. ÌÒÁ ÇáÃÕÈåÇäí : ãõÍóãøóÏ ÇáËÞÝí ÇáÃÕÈåÇäí ( Ê 262 å) .
112. ãÎÊÕÑ ÇáãÒäí : ÇáãÒäí ( Ê 264 å ) .
113. ÇáÝæÇÆÏ : Óãæíå ( Ê 267 å ) . ( Î ) .
114. ÇáÃãÇáí æÇáÞÑÇÁÉ : ÇáÍÓä æãÍãÏ Èä Úóáöíø Èä ÚÝÇä ( Ê 270 å ) .
115. ÌÒÁ ÃÍãÏ Èä ÚÇÕã : ( Ê 272å ) .
116. ãä ÍóÏöíúË ÍäÈá Èä ÅÓÍÇÞ ( ÇáãÚÑæÝ ÈÌÒÁ ÍäÈá Èä ÅÓÍÇÞ ) . ( Ê 273 å ) .
117. ãÓäÏ ÚóÈúÏ Çááå Èä ÚãÑ : ãõÍóãøóÏ Èä ÅöÈúÑóÇåöíúã ÇáØÑÓæÓí ( 273 å ) .
118. ÇáÝÊä : ÍäÈá Èä ÇÓÍÇÞ ( Ê273 å ) .
119. ãÓÇÆá ÇáÅãÇã ÃÍãÏ : ÑöæóÇíóÉ ÇÈä åÇäÆ ( Ê 275 ) .
120. ÇáÓää : áÃÈí ÏÇæÏ ÇáÓÌÓÊÇäí ( Ê 275 å ) .
121. ÇáãÑÇÓíá ãóÚó ÇáÃÓÇäíÏ : áÃÈí ÏÇæÏ ( Ê 275 å ) .
122. ÇáÓää : áÇÈä ãÇÌå ( Ê 275 å ) .
123. ÊÇÑíÎ ÇáÎáÝÇÁ : ÇÈä ãÇÌå ( Ê 275 å ) .
124. ãÓÇÆá ÇáÅãÇã ÃÍãÏ : ÃÈæ ÏÇæÏ ÇáÓÌÓÊÇäí ( 275 å ) .
125. ÊÃæíá ãÎÊáÝ ÇáúÍóÏöíúË : áÇÈä ÞÊíÈÉ ( Ê 276 å ) .
126. Úíæä ÇáÃÎÈÇÑ : ÇÈä ÞÊíÈÉ ÇáÏíäæÑí ( Ê 276 å ) .
127. ÛÑíÈ ÇáúÍóÏöíúË : ÇÈä ÞÊíÈÉ ÇáÏíäæÑí ( Ê 276 å ) .
128. ãÇ Ñæí Ýí ÇáÍæÖ æÇáßæËÑ : ÈÞí Èä ãÎáÏ ( Ê 276 å ) .
129. ÇáúãóÚúÑöÝóÉ æÇáÊÇÑíÎ : íÚÞæÈ Èä ÓõÝúíóÇä (Ê 277)
130. ÇáÓää : ÇáÊÑãÐí ( Ê 279 å ) .
131. ÇáÔãÇÆá : ÇáÊÑãÐí ( Ê 279 å ) .
132. ÇáÚáá ÇáßÈíÑ : ÇáÊÑãÐí ( Ê 279 å ) .
133. ÃäÓÇÈ ÇáÃÔÑÇÝ : ÃÍãÏ Èä íóÍúíóì ÇáÈáÇÐÑí ( Ê 279 å ) .
134. ÝÊæÍ ÇáÈáÏÇä : ÇáÈáÇÐÑí ( Ê 279å ) .
135. ÇáÑÏ Úóáóì ÇáÌåãíÉ : ÚËãÇä Èä ÓÚíÏ ÇáÏÇÑãí ( Ê 280 å ) .
136. ÇáÑÏ Úóáóì ÈÔÑ ÇáãÑíÓí : ÚËãÇä Èä ÓÚíÏ ÇáÏÇÑãí ( Ê 280 å ) .
137. ÌÒÁ Ýöíúåö ÍóÏöíúË ÇáÍóÇÝöÙ Èä ÏíÒá ( Ê 281 å ) .
138. ÊÇÑíÎ ÃÈí ÒÑÚÉ ÇáÏãÔÞí : ÚóÈúÏ ÇáÑøóÍúãóÇä ÇáäÕÑí ( Ê 281 å ) .
139. ÇáÃÎæÇä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
140. ÇáÊåÌÏ æÞíÇã Çááíá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
141. ÇáÞÈæÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
142. ÇáæÌá æÇáÊæËÞ ÈÇáÚãá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
143. ßÊÇÈ ÇáÚãÑ æÇáÔíÈ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
144. ÇáæÑÚ : ÇÈä ÃóÈöí ÇáÏäíÇ( Ê 281 å) .
145. ÇáíóÞöíúä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
146. ãÌÇÈæ ÇáÏÚæÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
147. ãÍÇÓÈÉ ÇáäÝÓ æÇáÅÒÑÇÁ ÚóáóíúåóÇ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
148. ÞÕÑ ÇáÃãá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
149. ßÊÇÈ ÇáÔßÑ ááå ÚÒ æÌá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å) .
150. ãßÇÑã ÇáÃÎáÇÞ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å)
151. ÇáÞäÇÚÉ : ÇÈä ÃóÈöí ÇáÏäíÇ ( Î ) . ( Ê 281 å)
152. ÇááíÇáí æÇáÃíÇã : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) . ( Ê 281 å)
153. ÝÖÇÆá ÚÔÑÉ Ðí ÇáÍÌÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) . ( Ê 281 å)
154. ÇáãØÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) . ( Ê 281 å)
155. ÇáÚÞæÈÇÊ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
156. ÇáÎãæá æÇáÊæÇÖÚ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
157. ÇáÊÞæì : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
158. ÅÕáÇÍ ÇáãÇá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
159. ãÏÇÑÇÉ ÇáäÇÓ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
160. ÇáãÑÖ æÇáßÝÇÑÇÊ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
161. ßÊÇÈ ÇáãÍÊÖÑíä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
162. ßÊÇÈ ÇáãÊãäíä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
163. ÞÖÇÁ ÇáÍæÇÆÌ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
164. ÇáÍáã : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
165. Ðã ÇáÈÛí : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
166. ÇáåæÇÊÝ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
167. Çáåã æÇáÍÒä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
168. ÇáÃæáíÇÁ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
169. ÇáÝÑÌ ÈóÚúÏó ÇáÔÏÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
170. ÇáÅÔÑÇÝ Úóáóì ãäÇÞÈ ÇáÃÔÑÇÝ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
171. ÍÓä ÇáÙä ÈÇááå ÚÒ æÌá :ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
172. ãßÇíÏ ÇáÔíØÇä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
173. ÇáãäÇãÇÊ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
174. Ðã ÇáãáÇåí : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
175. ÇáÑÖÇ Úóáóì Çááå ÈÞÖÇÆå : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
176. ÇáÕÈÑ æÇáËæÇÈ Úóáóíúåö : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
177. ÇáÃÍÇÏíË ÇáÃÑÈÚíä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
178. ÇÕØäÇÚ ÇáãÚÑæÝ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
179. ÇáÃåæÇá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
180. Ðã ÇáÏäíÇ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
181. Ðã ÇáßÐÈ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
182. ÇáÕãÊ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
183. ÇáÃãÑ ÈÇáãÚÑæÝ æÇáäåí Úóäú ÇáãäßÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
184. ÇáÊæßá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
185. ÇáÌæÚ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
186. ÇáÌíÑÇä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
187. ÇáÒåÏ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
188. ÇáÑÞÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
189. ÇáÚÒáÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
190. ÇáÚÙãÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
191. ÇáÚíÏíä : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
192. ÝÖá ÑãÖÇä : ÇÈä ÃóÈöí ÇáÏäíÇ ( Î ) .
193. ÇáÅÎáÇÕ : áÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
194. ÕÝÉ ÇáÌäÉ : áÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
195. Ðã ÇáÛíÈÉ : áÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
196. ÇáÚÞá æÝÖáå : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
197. ÇáÚíÇá : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
198. ÇáÛíÈÉ æÇáäãíãÉ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
199. Ðã ÇáãÓßÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
200. ÇáÇÚÊÈÇÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
201. ÕÝÉ ÇáäÇÑ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ
202. ãä ÚÇÔ ÈóÚúÏó ÇáãæÊ : ÇÈä ÃÈí ÇáÏäíÇ ( Ê 281 å ) .
203. ÚæÇáí ÇáÍÇÑË ÇÈä ÃÈí ÃÓÇãÉ ( Ê 282 å ) .
204. ÝÖá ÇáÕøóáÇóÉ Úóáóì ÇáäøóÈöíø : ÅöÓúãóÇÚöíúá Èä ÅÓÍÇÞ ÇáúÞóÇÖöí ( 282 å ) .
205. ÌÒÁ ÅßÑÇã ÇáÖíÝ : ÃÈæ ÅÓÍÇÞ ÇáÍÑÈí ( Ê 285 å ) .
206. ÛÑíÈ ÇáúÍóÏöíúË : ÇÈä ÅÓÍÇÞ ÇáÍÑÈí ( Ê 285 å ) .
207. ÇáßÇãá Ýí ÇááÛÉ æÇáÃÏÈ : ÇáãÈÑÏ ( Ê 285 å ) .
208. ÇáÈÏÚ æÇáäåí ÚóäúåóÇ : áÇÈä æÖøÇÍ ( Ê 286 å ) .
209. ÇáÃæÇÆá : ÃóÍúãóÏ Èä ÃóÈöí ÚÇÕã ÇáäÈíá : ( 287 å ) .
210. ßÊÇÈ ÇáÓäÉ : ÚóÈúÏ Çááå Èä ÃóÍúãóÏ Èä ÍäÈá ÇáÔíÈÇäí ( Ê 287 å ) .
211. ãÓÇÆá ÇáÅãÇã ÃÍãÏ : ÑöæóÇíóÉ ÇÈäå ÚóÈúÏ Çááå ( Ê 287 å ) .
212. ÇáÏíÇÊ : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã ( Ê 287 å ) .
213. ÇáÓäÉ : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã ( Ê 287 å ) .
214. ÇáÌåÇÏ : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã
215. ÇáãÐßÑ æÇáÊÐßÑ : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã
216. ÇáÂÍÇÏ æÇáãËÇäí : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã ( Ê 287 å ) .
217. ÇáÕøóáÇóÉ Úóáóì ÇáäøóÈöíø : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã ( Ê 287 å ) .
218. ÇáÒåÏ : áÇÈä ÃÈí ÚÇÕã
Artikel penuh boleh dimuat turun di:
http://al-ahkam.net/home/modules.php?op=modload&name=Downloads&file=index&req=getit&lid=79